Τσερνομπίλ, 25 χρόνια μετά

Το ατύχημα της Φουκουσίμα στην Ιαπωνία (εδώ κι εδώ) άνοιξε ξανά τη συζήτηση σχετικά με την χρησιμότητα και την επικινδυνότητα της πυρηνικής ενέργειας. Στην Ουκρανία, 25 χρόνια πριν, στις 26 Απριλίου του 1986, συνέβη το χειρότερο πυρηνικό ατύχημα στον πυρηνικό σταθμό ηλεκτροπαραγωγής της πόλης Τσερνομπίλ της Ουκρανίας από βλάβη στο σύστημα ψύξης σε έναν από τους τέσσερις αντιδραστήρες του (περισσότερα εδώ). Η ραδιενέργεια που εκλύθηκε ήταν ισοδύναμη με 500 βόμβες σαν αυτή που κατέστρεψε τη Χιροσίμα. Περισσότερα από 400 000 άτομα απομακρύνθηκαν από την περιοχή, τότε, ενώ περίπου 5 εκατομμύρια άτομα προσβλήθηκαν από τη ραδιενέργεια, από τα οποία εκτιμάται ότι 15 000 πέθαναν στο διάστημα που πέρασε μέχρι σήμερα. Λίγες ημέρες μετά το ατύχημα ένα "σύννεφο" ασθενούς ραδιενέργειας κάλυψε σχεδόν ολόκληρη την Ευρώπη (δες κι εδώ).
Παρόλα αυτά, οι Ουκρανοί επιμένουν στην πυρηνική ενέργεια και ισχυρίζονται ότι μέσα στα 25 χρόνια που πέρασαν από το ατύχημα η ασφάλεια των πυρηνικών εγκαταστάσεων βελτιώθηκε. «Θα μπορούσε να υπάρξει ο απολύτως ασφαλής αντιδραστήρας, ωστόσο τίθεται ζήτημα ισορροπίας σε σχέση με το κόστος λειτουργίας του. Βεβαίως, θεωρώ ότι οι νέοι αντιδραστήρες τρίτης γενιάς είναι πολύ ασφαλείς» αναφέρει ο Ανατόλι Νοσόφσκι, ο οποίος εργάζεται ως αναπληρωτής διευθυντής στην υπηρεσία που ελέγχει τις προδιαγραφές ασφαλείας στις πυρηνικές εγκαταστάσεις της Ουκρανίας. «Πιστεύω ότι πολλοί άνθρωποι που αρνούνται μετά βδελυγμίας την ατομική [πυρηνική] ενέργεια απλώς δεν ξέρουν περί τίνος πρόκειται και υπερβάλλουν. Ωστόσο, φυσικά και πρέπει οι αποφάσεις για την κατασκευή τέτοιων εγκαταστάσεων να γίνονται με τη συμφωνία των πληθυσμών που βρίσκονται γύρω» σχολιάζει ο Ουκρανός επιστήμονας (δες εδώ).
Ο Ντμίτρι Μπαζίκα αναπληρωτής Γενικός Διευθυντής σε κρατικό κέντρο που μελετά τις συνέπειες της ραδιενέργειας στην υγεία υποστηρίζει ότι σίγουρα η ραδιενέργεια συνδέεται με δημιουργίες όγκων και με καρδιακές παθήσεις και ότι «πριν το Τσέρνομπιλ η αντιμετώπιση της ατομικής ενέργειας στη ΕΣΣΔ δεν ήταν η δέουσα και εκτιμά ότι το συγκεκριμένο ατύχημα θα μπορούσε να είναι πολύ χειρότερο. Ωστόσο θεωρώ πως κάποιες χώρες που χρειάζονται την ατομική ενέργεια θα πρέπει να αποφασίζουν λαμβάνοντας υπόψη την γνώμη του λαού, κάνοντας σχετικά δημοψηφίσματα εξηγώντας τα οφέλη αλλά και τους σχετικούς κινδύνους» (εδώ, αλλά κι εδώ).
Σήμερα, για τους περισσότερους Ουκρανούς το Τσερνομπίλ αποτελεί απλώς ένα κομμάτι της ιστορίας, συναισθηματικά φορτισμένης μεν, αλλά ιστορίας. Εξαιρούνται φυσικά τα εκατοντάδες χιλιάδες άτομα που επλήγησαν άμεσα από την καταστροφή. Για την 45χρονη Ιρίνα Λομπάνοβα, η οποία άνοιξε την καρδιά της στην εφ. Καθημερινή (εδώ), το Τσερνομπίλ δεν στέρησε μόνο την υγεία της αλλά σημάδεψε όλη τη ζωή της. «Ο γάμος μου ήταν ο τελευταίος στο Πρίπιατ (Pripyat, πόλη που δημιουργήθηκε για να στεγάσει τους εργαζόμενους στον πυρηνικό σταθμό). Το ατύχημα είχε γίνει τη νύχτα μεταξύ 25 και 26 Απριλίου, λίγο μετά τα μεσάνυχτα. Ακούσαμε ένα βουητό αλλά δεν καταλάβαμε περί τίνος πρόκειται. Μια ώρα αργότερα άρχισαν να βαράνε τα τηλέφωνα ωστόσο δεν υπήρχε καμία ασφαλής πληροφορία για το τι είχε συμβεί. Το άλλο πρωί ρωτήσαμε τις αρχές για τι θα πρέπει να γίνει με τον γάμο μας και μας απάντησαν ότι ο γάμος πρέπει να γίνει ή, τέλος πάντως, ότι δεν υπάρχει κανένας λόγος να μην γίνει. Στις 26 Απριλίου του 1986 έγιναν συνολικά 7 γάμοι στο Πρίπιατ. Ο δικός μας ήταν ο τελευταίος. Φεύγοντας από το δημαρχείο κρατούσα ένα μπουκέτο με λουλούδια τα οποία μαράθηκαν κυριολεκτικά στα χέρια μου».
Ο Ιβάν Ιβάνοβιτς Σεμενιούκ, ένας εύθυμος παππούς 74 ετών, ζει στην απαγορευμένη περιοχή μαζί με τη γυναίκα του Μαρία. «Γυρίσαμε με τη γυναίκα μου το 1988 στο χωριό μας», εξιστορεί. «Έξω μας είχαν δώσει ένα σπίτι αλλά δεν τα πήγαμε καλά με τους γείτονες. Δεν μας αντιμετώπιζαν καλά και τελικά σκέφτηκα ότι δεν έχω κανένα λόγο να τριγυρνάω από εδώ και από εκεί πλάι σε ξένους ανθρώπους. Έχω το σπίτι μου». Τα παιδιά τους ζουν εκτός ζώνης και τους επισκέπτονται σπάνια. Συντηρούνται με τα λαχανικά που καλλιεργούν, έχει κότες και μερικά γουρούνια. Παίρνει μια μικρή σύνταξη και πολλά δώρα από επισκέπτες που έρχονται στη ζώνη σε κάθε επέτειο. Εκτός από τους κατοίκους που επέστρεψαν στην πόλη κυκλοφορούν κάθε μέρα εκατοντάδες άτομα, κυρίως οι εργαζόμενοι για την αδρανοποίηση των αντιδραστήρων. Ακόμα υπάρχει μεγάλος αριθμός εργαζομένων για τη φύλαξη και την ασφάλεια, δασοπυροσβεστών, αστυνομικών κ.ά. οι οποίοι περνάνε πολλές ώρες μέσα στη ζώνη, αλλά και ...τουριστών(!) (δες εδώ). Η πλειοψηφία τους έχει δεθεί με την περιοχή, αγαπάνε την απόλυτη γαλήνη των πόλεων που παραδόθηκαν στην κακιά τους μοίρα.
Στη μεγαλύτερη πόλη της περιοχής, το Πρύπιατ, οι δρόμοι και τα κτίρια έχασαν τη μάχη με τη φύση. Τα δέντρα και το χορτάρι μπαίνουν στα διαμερίσματα όπου πριν την καταστροφή ζούσαν 50 000 άτομα. Στις γύρω περιοχές αγριογούρουνα, λύκοι, αλεπούδες αλλά και άγρια άλογα έχουν πολλαπλασιαστεί. 25 χρόνια μετά, η φύση στο Τσερνομπίλ έχει θεριέψει (δες κι εδώ) αποδεικνύοντας ότι στο τέλος οι μόνοι χαμένοι από την καταστροφή του περιβάλλοντος θα είναι οι ίδιοι οι άνθρωποι.

Δείτε και το ντοκιμαντέρ Τσερνομπίλ (ψηφιακό αρχείο ΕΡΤ).